Gatunki dziko występujących roślin objętych ochroną.

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA ŚRODOWISKA1)
z dnia 9 lipca 2004 r.
w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną

Na podstawie art. 48 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) zarządza się, co następuje:
§  1.
Rozporządzenie określa:
1)
gatunki dziko występujących roślin:
a)
objętych ochroną ścisłą, z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej,
b)
objętych ochroną częściową,
c)
objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania,
d)
wymagających ustalenia stref ochrony ich ostoi lub stanowisk oraz wielkość tych stref;
2)
zakazy właściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków roślin i odstępstwa od zakazów;
3)
sposoby ochrony gatunków roślin.
§  2.
Gatunki, o których mowa w § 1 pkt 1 lit. a, są określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia.
§  3.
Gatunki, o których mowa w § 1 pkt 1 lit. b, są określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia.
§  4.
Gatunki, o których mowa w § 1 pkt 1 lit. c, oraz sposoby ich pozyskiwania, są określone w załączniku nr 3 do rozporządzenia.
§  5.
Gatunki, o których mowa w § 1 pkt 1 lit. d, oraz wielkość stref ochrony ich ostoi lub stanowisk, są określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
§  6.
W stosunku do dziko występujących roślin należących do gatunków, o których mowa w § 2-4, wprowadza się następujące zakazy:
1)
zrywania, niszczenia i uszkadzania;
2)
niszczenia ich siedlisk i ostoi;
3)
dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej i gleby w ostojach;
4)
pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetwarzania całych roślin i ich części;
5)
zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych;
6)
wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa roślin żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych, a także ich części i produktów pochodnych.
§  7.
1.
Zakazy, o których mowa w § 6 pkt 1-3, w stosunku do dziko występujących roślin należących do gatunków, o których mowa w § 2 i 3, z wyjątkiem gatunków oznaczonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia symbolem (1), nie dotyczą:
1)
wykonywania cznności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazów;
2)
usuwania roślin niszczących materiały lub obiekty budowlane.
2.
Zakazy, o których mowa w § 6 pkt 4-6, w stosunku do dziko występujących roślin należących do gatunków, o których mowa w § 4, nie dotyczą:
1)
pozyskiwania roślin lub ich części i produktów pochodnych przez podmioty, które uzyskały zezwolenie wojewody na ich pozyskiwanie;
2)
przetrzymywania, zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany, darowizny, a także wywożenia poza granice państwa, żywych, martwych, przetworzonych i spreparowanych roślin, o których mowa w pkt 1, oraz ich części i produktów pochodnych.
§  8.
Sposoby ochrony gatunków dziko występujących roślin polegają w szczególności na:
1)
zabezpieczaniu ostoi i stanowisk roślin przed zagrożeniami zewnętrznymi;
2)
wykonywaniu zabiegów ochronnych utrzymujących właściwy stan siedliska roślin, w szczególności:
a)
utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwych dla gatunku stosunków świetlnych,
b)
utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwego dla gatunku stanu gleby lub wody,
c)
utrzymywaniu lub odtwarzaniu właściwych dla gatunku stosunków wodnych,
d)
koszeniu siedliska, w sposób właściwy dla gatunku,
e)
wypasie zwierząt gospodarskich na obszarze siedliska, w sposób właściwy dla gatunku chronionego,
f)
regulowaniu liczebności roślin, grzybów i zwierząt mających wpływ na chronione gatunki;
3)
wspomaganiu rozmnażania się gatunku na stanowiskach naturalnych;
4)
obserwacji i dokumentowaniu (monitoring) stanowisk, ostoi i populacji gatunków;
5)
zabezpieczaniu reprezentatywnej części populacji przez ochronę ex situ;
6)
zasilaniu populacji naturalnych przez wprowadzenie osobników z hodowli ex situ;
7)
przywracaniu roślin z hodowli ex situ do środowiska przyrodniczego;
8)
przenoszeniu roślin zagrożonych na nowe stanowiska;
9)
edukacji w zakresie rozpoznawania gatunków chronionych i sposobów ich ochrony;
10)
prowadzeniu upraw roślin należących do gatunków chronionych wykorzystywanych do celów gospodarczych;
11)
promowaniu technologii prac związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej, umożliwiających zachowanie ostoi i stanowisk gatunków chronionych.
§  9.
Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
______

1) Minister Środowiska kieruje działem administracji rządowej - środowisko, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Środowiska (Dz. U. Nr 134, poz. 1438).

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr  1

GATUNKI DZIKO WYSTĘPUJĄCYCH ROŚLIN OBJĘTYCH OCHRONĄ ŚCISŁĄ, Z WYSZCZEGÓLNIENIEM GATUNKÓW WYMAGAJĄCYCH OCHRONY CZYNNEJ*

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska
BRUNATNICE PHAEOPHYTA
morszczynowate Fucaceae
1 morszczyn pęcherzykowaty Fucus vesiculosus
KRASNOROSTY RHODOPHYTA
hildenbrandiowate Hildenbrandtiaceae
2 hildenbrandia rzeczna Hildenbrandtia rivularis
widlikowate Furcellariaceae
3 ** Furcellaria fastigiata
RAMIENICE CHAROPHYTA
ramienicowate Characeae
4 krynicznik obskubany Nitella syncarpa
5 krynicznik smukły Nitella gracilis
6 ** Nitella batrachosperma
7 ** Nitella capillaris
8 ** Nitella opaca
9 ** Nitella tenuissima
10 ** Tolypella glomerata
11 ** Tolypella intricata
12 ** Tolypella prolifera
13 ramienica bałtycka Chara baltica
14 ramienica grzywiasta Chara filiformis
15 ramienica szczeciniasta Chara strigosa
16 ramienica wielokolczasta Chara polyacantha
17 ** Chara braunii
18 ** Chara canescens
19 ** Chara connivens
20 ** Chara crassicaulis
21 ** Chara tenuispina
22 ** Lychnothamnus barbatus
23 rozsocha morska Tolypella nidifica
WĄTROBOWCE MARCHANTIOPHYTA
beznerwowate Aneuraceae
24 lśniątka zakrzywiona Riccardia incurvata
25 lśniątka zatokowa Riccardia chamedryfolia
czubkowate Lophoziaceae
26 czubek delikatny Lophozia laxa
27 czubek główkowaty Lophozia capitata
28 czubek Ruthego Lophozia rutheana
29 sznurnik falistolistny Jamesoniella undulifolia
30 wieloklap Kunzego Barbilophozia kunzeana
31 zgiętolist nadrzewny Anastrophyllum hellerianum
grimaldiowate Aytoniaceae
32 gwiaździanka workowata (2) Asterella saccata
33 mannia pachnąca (2) Mannia fragrans
głowiakowate Cephaloziaceae
34 bagniczka drobna Cladopodiella francisci
35 bagniczka pływająca Cladopodiella fluitans
36 głowiak łańcuszkowaty Cephalozia catenulata
37 natorfek nagi Odontoschisma denudatum
38 natorfek torfowcowy Odontoschisma sphagni
39 nowellia krzywolistna Nowellia curvifolia
jednoczepkowate Haplomitriaceae
40 jednoczepek Hookera Haplomitrium hookeri
ostroczepkowate Oxymitraceae
41 ostroczepek łuskowaty (2) Oxymitra incrassata
pallawiciniowate Pallaviciniaceae
42 merkia irlandzka Moerckia hibernica
43 pallawicinia Lyella Pallavicinia lyellii
płożykowate Geocalycaceae
44 płożyk wonny Geocalyx graveolens
skapankowate Scapaniaceae
45 skapanka błotna Scapania paludicola
wgłębkowate Ricciaceae
46 wgłębka Hübenera Riccia huebeneriana
47 wgłębka rzęsista (2) Riccia ciliifera
48 wgłębka szara Riccia trichocarpa
MCHY BRYOPHYTA
bezlistowate Buxbaumiaceae
49 bezlist okrywowy Buxbaumia viridis
białozębowate Leucodontaceae
50 jeżolist zwyczajny Antitrichia curtipendula
błotniszkowate Helodiaceae
51 błotniszek wełnisty Helodium blandowii
drabinowcowate Cinclidiaceae
52 drabinowiec mroczny Cinclidium stygium
drobniaczkowate Seligeriaceae
53 drobniaczek łukowaty Seligeria campylopoda
54 drobniaczek rozłożysty Seligeria patula
55 drobniaczek wapienny Seligeria calcarea
56 krótkoząb skalny Brachydontium trichodes
gajnikowate Hylocomiaceae
57 gajniczek krótkodzióbkowy Loeskeobryum brevirostre
krótkoszowate Brachytheciaceae
58 krótkosz namurnikowy Brachythecium geheebii
59 szydłosz cienki Cirriphyllum tenuicaule
krzewikowate Thamnobraceae
60 krzewik źródliskowy Thamnobryum alopecurum
krzywoszyjowate Amblystegiaceae
61 bagiennik widłakowaty Pseudocalliergon lycopodioides
62 bagiennik żmijowaty Pseudocalliergon trifarium
63 błyszcze włoskowate Tomentypnum nitens
64 haczykowiec błyszczący Hamatocaulis vernicosus
65 krzywoszyj korzeniowy Amblystegium radicale
66 krzywoząb podsadnikowy Anacamptodon splachnoides
67 mokradłosz wielkolistny Calliergon megalophyllum
68 mokradłosz Richardsona Calliergon richardsonii
69 sierpowiec błyszczący Drepanocladus vernicosus
70 sierpowiec brudny Drepanocladus sordidus
71 sierpowiec jeziorny Drepanocladus stagnatus
72 sierpowiec moczarowy Drepanocladus sendtneri
73 sierpowiec włosolistny Drepanocladus capillifolius
74 skorpionowiec brunatny Scorpidium scorpioides
75 tęposz niski Leptodictyum humile
76 warnstorfia włoskolistna Warnstorfia trichophylla
77 wodnokrzywoszyj rzeczny Hygroamblystegium fluviatile
78 wodnokrzywoszyj zanurzony Hygroamblystegium tenax
miecherowate Neckeraceae
79 gładysz paprociowaty Homalia trichomanoides
80 miechera - wszystkie gatunki Neckera spp.
naleźlinowate Andreaceae
81 naleźlina - wszystkie gatunki Andreaea spp.
nurzypląsowate Cinclidotaceae
82 nurzypląs czarniawy Cinclidotus riparius
83 nurzypląs lancetowaty Cinclidotus fontinaloides
osadniczkowate Disceliaceae
84 osadniczek goły Discelium nudum
parzęchlinowate Meesiaceae
85 mszar krokiewkowaty Paludella squarrosa
86 parzęchlin - wszystkie gatunki Meesia spp.
87 tępoząb białawy Amblyodon dealbatus
płaskolistowate Hookeriaceae
88 płaskolist lśniący Hookeria lucens
płaskomerzykowate Plagiomniaceae
89 nibyprątnik torfowy Pseudobryum cinclidioides
90 płaskomerzyk orzęsiony Plagiomnium drummondii
płoniwowate Pottiaceae
91 boczeń nastroszony Pleurochaete squarrosa
92 brodek Randa Tortula randii
93 brodek zwisły Tortula cernua
94 kędziarzawka krucha Tortella fragilis
95 kędzierzawka żółtozielona Tortella flavovirens
96 nurzypląs czarniawy Cinclidotus riparius
97 nurzypląs lancetowaty Cinclidotus fontinaloides
98 pędzliczek brodawkowaty Syntrichia papillosa
99 pędzliczek chiński Syntrichia sinensis
100 pędzliczek gładkowłoskowy Syntrichia laevipila
101 pędzliczek szerokolistny Syntrichia latifolia
102 pędzliczek zielonawy Syntrichia virescens
103 ślimakobrzeżek lessowy Hilpertia velenovskyi
podsadnikowate Splachnaceae
104 długoszyj piłkowany Tayloria serrata
105 podsadnik kulisty Splachnum sphaericum
106 podsadnik pęcherzykowaty Splachnum ampullaceum
prątnikowate Bryaceae
107 prątnik brandenburski Bryum neodamense
108 prątnik jajowaty Bryum subneodamense
109 prątnik meklemburski Bryum warneum
110 prątnik nadobny Bryum calophyllum
111 prątnik okrągłolistny Bryum cyclophyllum
112 prątnik solniskowy Bryum salinum
113 prątnik zbiegający Bryum weigelii
rokietowate Hypnaceae
114 rokiet łąkowy Hypnum pratense
115 rokiet Sautera Hypnum sauteri
skrętkowate Funariaceae
116 bezrąbek czterokanciasty Pyramidula tetragona
skrzydlikowate Fissidentaceae
117 skrzydlik długoszowaty Fissidens osmundoides
118 skrzydlik studziennik Fissidens fontanus
119 skrzydlik tęgoszczecinowy Fissidens crassipes
strzechwowate Grimmiaceae
120 rozłupek brunatny Schistidium brunnescens
121 rozłupek czarniawy Schistidium atrofuscum
122 rozłupek wiotki Schistidium flaccidum
123 rozłupek włoskoząb Schistidium trichodon
124 siatkoząb darniowy Coscinodon cribrosus
125 strzechewka bruzdowana Orthogrimmia sessitana
126 strzechewka darniowa Orthogrimmia caespiticia
127 strzechwa bezząb Grimmia anodon
128 strzechwa włosista Grimmia crinita
129 strzechwowiec okrągły Dryptodon orbicularis
130 strzechwowiec zwodniczy Dryptodon decipiens
szmotłochowate Bartramiaceae
131 bagnik - wszystkie gatunki oprócz

bagnika zdrojowego

Philonotis spp., z wyjątkiem Philonotis fontana
szurpkowate Orthotrichaceae
132 nastroszek - wszystkie gatunki Ulota spp.
133 szurpek bezzębny Orthotrichum gymnostomum
134 szurpek delikatny Orthotrichum tenellum
135 szurpek drobny Orthotrichum microcarpum
136 szurpek porosły Orthotrichum lyellii
137 szurpek Rogera Orthotrichum rogeri
138 szurpek słoikowaty Orthotrichum urnigerum
139 szurpek skalny Orthotrichum rupestre
140 szurpek szwedzki Orthotrichum scanicum
141 zrostniczek zielony Zygodon viridissimus
142 zrostniczek wysmukły Zygodon gracilis
torfowcowate Sphagnaceae
143 torfowiec - wszystkie gatunki, z wyjątkiem torfowca kończystego i torfowca nastroszonego Sphagnum spp., z wyjątkiem Sphagnum fallax i Sphagnum squarrosum
tujowcowate Thuidiaceae
144 tujnik maleńki Cyrto-hypnum minutulum
trzęślikowate Timmiaceae
145 trzęsiec meklemburski Timmia megapolitana
widłozębowate Dicranaceae
146 krzywoszczeć pogięta Campylopus flexuosus
147 krzywoszczeć Schimpera Campylopus schimperi
148 krzywoszczeć torfowa Campylopus pyriformis
149 różnoząb delikatny Cynodontium tenellum
150 różnoząb smukły Cynodontium gracilescens
151 różnoząb zwodniczy Cynodontium fallax
152 skrobak rozłupany Cnestrum schistii
153 widłoząb Bergera Dicranum undulatum
154 widłoząb błotny Dicranum bonjeanii
155 widłoząb płowy Dicranum fulvum
156 widłoząb sudecki Dicranum sendtneri
157 widłoząb zielony Dicranum viride
158 zwiesiniec szorstki Dicranodontium asperulum
zdrojkowate Fontinalaceae
159 moczara (żaglik) sierpowata Dichelyma falcatum
160 moczara (żaglik) włoskowata Dichelyma capillaceum
161 zdrojek łuseczkowaty Fontinalis squamosa
162 zdrojek rokietowaty Fontinalis hypnoides
163 zdrojek szwedzki Fontinalis dalecarlica
zwiślikowate Anomodontaceae
164 zwiślik - wszystkie gatunki Anomodon spp.
PAPROTNIKI PTERIDOPHYTA
długoszowate Osmundaceae
165 długosz królewski Osmunda regalis
języcznikowate Blechnaceae
166 podrzeń żebrowiec Blechnum spicant
marsyliowate Marsileaceae
167 marsylia czterolistna (1) (2) Marsilea quadrifolia
168 gałuszka kulecznica (1) (2) Pilularia globulifera
nasięźrzałowate Ophioglossaceae
169 podejźrzon - wszystkie gatunki (2) Botrychium spp.
170 nasięźrzał pospolity (2) Ophioglossum vulgatum
paprotkowate Polypodiaceae
171 paprotka zwyczajna Polypodium vulgare
paprotnikowate Aspidiaceae
172 paprotnik - wszystkie gatunki Polystichum spp.
poryblinowate Isoëtaceae
173 poryblin kolczasty (1) Isoëtes echinospora
174 poryblin jeziorny Isoëtes lacustris
salwiniowate Salviniaceae
175 salwinia pływająca Salvinia natans
skrzypowate Equisetaceae
176 skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia
177 skrzyp pstry Equisetum variegatum
widliczkowate Selaginellaceae
178 widliczka - wszystkie gatunki Selaginella spp.
widłakowate Lycopodiaceae
179 wszystkie gatunki wszystkie gatunki
wietlicowate Athyriaceae
180 pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris
181 rozrzutka brunatna (2) Woodsia ilvensis
zanokcicowate Aspleniaceae
182 zanokcica serpentynowa (1) (2) Asplenium adiantum-nigrum
183 zanokcica ciemna (1) (2) Asplenium adulterinum
184 zanokcica klinowata (1) (2) Asplenium cuneifolium
185 języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium
zmienkowate Cryptogrammaceae
186 zmienka górska Cryptogramma crispa
** Hymenophyllaceae
187 włosocień cienisty (1) Trichomanes speciosum
NAGOZALĄŻKOWE PINOPHYTINA
cisowate Taxaceae
188 cis pospolity Taxus baccata
sosnowate Pinaceae
189 sosna błotna Pinus x rhaetica
190 sosna limba (limba) Pinus cembra
191 sosna kosa (kosodrzewina, kosodrzew) Pinus mugo
DWULIŚCIENNE MAGNOLIOPSIDA
babkowate Plantaginaceae
192 babka nadmorska (2) Plantago maritima
193 babka pierzasta (2) Plantago coronopus
194 brzeżyca jednokwiatowa Littorella uniflora
baldaszkowate Apiaceae
195 cieszynianka wiosenna Hacquetia epipactis
196 dzięgiel (arcydzięgiel) litwor Angelica archangelica
197 mikołajek nadmorski Eryngium maritimum
198 selery (pęczyna) błotne (1) (2) Apium repens
199 selery węzłobaldachowe (1) Apium nodiflorum
200 starodub łąkowy (2) Ostericum palustre (Angelica palustris)
bobrkowate Menyanthaceae
201 grzybieńczyk wodny Nymphoides peltata
brzozowate Betulaceae
202 brzoza karłowata Betula nana
203 brzoza niska (2) Betula humilis
204 brzoza ojcowska (2) Betula x oycoviensis
dymnicowate Fumariaceae
205 kokorycz drobna Corydalis pumila
dziurawcowate Hypericaceae
206 dziurawiec nadobny Hypericum pulchrum
207 dziurawiec wytworny (1) (2) Hypericum elegans
dzwonkowate Campanulaceae
208 dzwonecznik wonny (1) (2) Adenophora lilifolia
209 dzwonek boloński (2) Campanula bononiensis
210 dzwonek brodaty Campanula barbata
211 dzwonek karkonoski (1) Campanula bohemica
212 dzwonek piłkowany (dzwonek lancetowaty) (1) Campanula serrata
213 dzwonek szerokolistny Campanula latifolia
214 dzwonek syberyjski (2) Campanula sibirica
215 lobelia jeziorna Lobelia dortmanna
216 zerwa kulista (zerwa główkowata) Phyteuma orbiculare
fiołkowate Violaceae
217 fiołek bagienny Viola uliginosa
218 fiołek mokradłowy (2) Viola stagnina
219 fiołek torfowy Viola epipsila
goryczkowate Gentianaceae
220 centuria - wszystkie gatunki Centaurium spp.
221 goryczka krzyżowa (2) Gentiana cruciata
222 goryczka wąskolistna (2) Gentiana pneumonanthe
223 goryczka - pozostałe gatunki Gentiana - pozostałe gatunki
224 goryczuszka (goryczka) bałtycka (2) Gentianella baltica
225 goryczuszka (goryczka) błotna (2) Gentianella uliginosa
226 goryczuszka (goryczka) czeska (1)(2) Gentianella bohemica
227 goryczuszka (goryczka) polna (2) Gentianella campestris
228 goryczuszka (goryczka) Wettsteina (2) Gentianella germanica
229 goryczuszka (goryczka) - pozostałe gatunki Gentianella - pozostałe gatunki
230 niebielistka (swercja) trwała (2) Swertia perennis
goździkowate Caryophyllaceae
231 goździk kosmaty (2) Dianthus armeria
232 goździk lodowcowy (goździk lodnikowy) Dianthus glacialis
233 goździk lśniący Dianthus nitidus
234 goździk okazały Dianthus speciosus
235 goździk piaskowy Dianthus arenarius
236 goździk postrzępiony Dianthus plumarius
237 goździk pyszny (2) Dianthus superbus
238 goździk siny (2) Dianthus gratianopolitanus
239 goździk skupiony Dianthus compactus
240 lepnica litewska Silene lithuanica
241 łyszczec (gipsówka) wiechowaty Gypsophila paniculata
242 nadbrzeżyca nadrzeczna (2) Corrigiola litoralis
gruboszowate Crassulaceae
243 rojnik górski Sempervivum montanum
244 rojownik (rojnik) pospolity Jovibarba sobolifera
245 rojownik (rojnik) włochaty Jovibarba hirta
gruszyczkowate Pyrolaceae
246 pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata
grzybieniowate Nymphaeaceae
247 grążel drobny Nuphar pumila
248 grzybienie północne (grzybienie zapoznane) Nymphaea candida
jaskrowate Ranunculaceae
249 ciemiernik czerwonawy Helleborus purpurascens
250 jaskier illiryjski (1) (2) Ranunculus illyricus
251 miłek wiosenny (2) Adonis vernalis
252 orlik pospolity Aquilegia vulgaris
253 pełnik - wszystkie gatunki (2) Trollius spp.
254 pluskwica europejska (pluskwica cuchnąca) Cimicifuga europaea
255 powojnik prosty Clematis recta
256 przylaszczka pospolita (przelaszczka trojanek) Hepatica nobilis
257 sasanka alpejska Pulsatilla alba
258 sasanka łąkowa (2) Pulsatilla pratensis
259 sasanka otwarta (sasanka dzwonkowata) (2) Pulsatilla patens
260 sasanka słowacka (1) (2) Pulsatilla slavica
261 sasanka wiosenna (2) Pulsatilla vernalis
262 sasanka zwyczajna (1) (2) Pulsatilla vulgaris
263 tojad - wszystkie gatunki Aconitum spp.
264 włosienicznik (jaskier) - wszystkie gatunki, z wyjątkiem włosienicznika krążkolistnego Batrachium spp., z wyjątkiem Batrachium circinatum
265 zawilec narcyzowy (zawilec narcyzowaty) Anemone narcissifolia
266 zawilec wielkokwiatowy (zawilec leśny) (2) Anemone sylvestris
kłokoczkowate Staphyleaceae
267 kłokoczka południowa Staphylea pinnata
komosowate Chenopodiaceae
268 soliród (solirodek) zielny (2) Salicornia europaea
kotewkowate Trapaceae
269 kotewka orzech wodny (1) (2) Trapa natans
krzyżowe Brassicaceae
270 pszonak pieniński (2) Erysimum pieninicum
271 rukiew - wszystkie gatunki Nasturtium spp.
272 warzucha polska (2) Cochlearia polonica
273 warzucha tatrzańska Cochlearia tatrae
lnowate Linaceae
274 len austriacki Linum austriacum
275 len włochaty (2) Linum hirsutum
276 len złocisty (2) Linum flavum
marzanowate Rubiaceae
277 przytulia krakowska (1) (2) Galium cracoviense
278 przytulia stepowa (2) Galium valdepilosum
279 przytulia sudecka Galium sudeticum
motylkowate Fabaceae
280 groszek szerokolistny (2) Lathyrus latifolius
281 groszek wielkoprzylistkowy (2) Lathyrus pisiformis
282 groszek wschodniokarpacki Lathyrus laevigatus
283 ostrołódka kosmata (2) Oxytropis pilosa
284 szczodrzeniec zmienny (1) (2) Chamaecytisus albus
nawodnikowate Elatinaceae
285 nawodnik - wszystkie gatunki Elatine spp.
oliwnikowate Elaeagnaceae
286 rokitnik zwyczajny Hippophaë rhamnoides
pierwiosnkowate Primulaceae
287 cyklamen purpurowy (1) Cyclamen purpurascens
288 mlecznik nadmorski (2) Glaux maritima
289 pierwiosnek (pierwiosnka) - wszystkie gatunki,z wyjątkiem pierwiosnka (pierwiosnki) wyniosłego i pierwiosnka (pierwiosnki) lekarskiego Primula spp., z wyjątkiem Primula elatior i Primula veris
290 zarzyczka (kortusa) górska Cortusa matthioli
pływaczowate Lentibulariaceae
291 pływacz - wszystkie gatunki Utricularia spp.
292 tłustosz - wszystkie gatunki Pinguicula spp.
portulakowate Portulacaceae
293 zdrojek źródlany Montia fontana
przewiertniowate Caprifoliaceae
294 wiciokrzew (suchokrzew) pomorski Lonicera periclymenum
295 zimoziół (linnea) północny Linnaea borealis
psiankowate Solanaceae
296 lulecznica kraińska Scopolia carniolica
297 pokrzyk wilcza-jagoda Atropa belladonna
rosiczkowate Droseraceae
298 aldrowanda pęcherzykowata (1) (2) Aldrovanda vesiculosa
299 rosiczka - wszystkie gatunki Drosera spp.
różowate Rosaceae
300 jarząb brekinia (brzęk) Sorbus torminalis
301 jarząb szwedzki Sorbus intermedia
302 malina moroszka Rubus chamaemorus
303 parzydło leśne Aruncus sylvestris
304 pięciornik śląski (1) (2) Potentilla silesiaca
305 róża francuska (2) Rosa gallica
306 rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa
307 tawuła średnia (1) Spiraea media
308 wiśnia karłowata (2) Cerasus fruticosa
rutowate Rutaceae
309 dyptam jesionolistny (1) Dictamnus albus
sandałowcowate Santalaceae
310 leniec bezpodkwiatkowy (2) Thesium ebracteatum
skalnicowate Saxifragaceae
311 skalnica gronkowa Saxifraga paniculata
312 skalnica torfowiskowa (1) Saxifraga hirculus
szczeciowate Dipsacaceae
313 czarcikęsik Kluka (2) Succisella inflexa
szorstkolistne Boraginaceae
314 żmijowiec czerwony (1) (2) Echium russicum
trędownikowate Scrophulariaceae
315 gnidosz - wszystkie gatunki Pedicularis spp.
316 konitrut błotny (2) Gratiola officinalis
317 lnica wonna (1) Linaria odora
318 lindernia mułowa (1) Lindernia procumbens
319 naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora
320 tocja alpejska Tozzia alpina
wawrzynkowate Thymelaeaceae
321 wawrzynek główkowaty (1) (2) Daphne cneorum
322 wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum
wargowe Lamiaceae
323 miodownik melisowaty (miodownik wielkokwiatowy) Melittis melissophyllum
324 pszczelnik wąskolistny Dracocephalum ruyschiana
wielosiłowate Polemoniaceae
325 wielosił błękitny (2) Polemonium coeruleum
wierzbowate Salicaceae
326 wierzba borówkolistna (2) Salix myrtilloides
327 wierzba lapońska (1) (2) Salix lapponum
wilczomleczowate Euphorbiaceae
328 wilczomlecz (ostromlecz) pstry (2) Euphorbia epithymoides
wrześniowate Myricaceae
329 woskownica europejska (2) Myrica gale
wrzosowate Ericaceae
330 bagno zwyczajne Ledum palustre
331 chamedafne północna Chamaedaphne calyculata
332 mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi
333 różanecznik żółty (2) Rhododendron luteum
334 wrzosiec bagienny Erica tetralix
zarazowate Orobanchaceae
335 zaraza - wszystkie gatunki Orobanche spp.
złożone Asteraceae
336 arnika górska (2) Arnica montana
337 aster gawędka Aster amellus
338 aster solny (2) Aster tripolium
339 chryzantema (złocień) Zawadzkiego Dendranthema zawadzkii
340 dziewięćsił popłocholistny (2) Carlina onopordifolia
341 dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis
342 języczka syberyjska (1) (2) Ligularia sibirica
343 omieg górski Doronicum austriacum
344 ostrożeń pannoński (2) Cirsium pannonicum
345 ożota zwyczajna (2) Linosyris vulgaris
346 sierpik różnolistny (2) Serratula lycopifolia
347 szarotka alpejska Leontopodium alpinum
348 wężymord stepowy (2) Scorzonera purpurea
JEDNOLIŚCIENNE LILIOPSIDA
amarylkowate Amaryllidaceae
349 śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis
350 śnieżyca wiosenna Leucoium vernum
bagnicowate Scheuchzeriaceae
351 bagnica torfowa Scheuchzeria palustris
jezierzowate Najadaceae
352 jezierza giętka (1) (2) Najas flexilis
353 jezierza mniejsza Najas minor
kosaćcowate Iridaceae
354 kosaciec bezlistny (2) Iris aphylla
355 kosaciec syberyjski (2) Iris sibirica
356 mieczyk błotny (1) (2) Gladiolus paluster
357 mieczyk dachówkowaty (2) Gladiolus imbricatus
358 szafran spiski (2) Crocus scepusiensis
liliowate Liliaceae
359 cebulica dwulistna (oszloch) Scilla bifolia
360 ciemiężyca (ciemierzyca) biała (2) Veratrum album
361 ciemiężyca (ciemierzyca) czarna (1) Veratrum nigrum
362 ciemiężyca (ciemierzyca) zielona Veratrum lobelianum
363 czosnek syberyjski Allium sibiricum
364 kosatka kielichowa (2) Tofieldia calyculata
365 liczydło górskie Streptopus amplexifolius
366 lilia bulwkowata (2) Lilium bulbiferum
367 lilia złotogłów Lilium martagon
368 pajęcznica liliowata (2) Anthericum liliago
369 szachownica kostkowata (1) (2) Fritillaria meleagris
370 szafirek miękkolistny (2) Muscari comosum
371 śniadek cienkolistny (2) Ornithogalum collinum
372 śniadek - pozostałe gatunki Ornithogalum - pozostałe gatunki
373 zimowit jesienny (2) Colchicum autumnale
obrazkowate Araceae
374 obrazki alpejskie Arum alpinum
375 obrazki plamiste Arum maculatum
rdestnicowate Potamogetonaceae
376 rdestniczka (rdestnica) gęsta (1) (2) Groenlandia densa
storczykowate Orchidaceae
377 buławnik - wszystkie gatunki Cephalanthera spp.
378 dwulistnik muszy (2) Ophrys insectifera
379 gnieźnik leśny Neottia nidus-avis
380 gołek białawy Leucorchis albida
381 gółka długoostrogowa (2) Gymnadenia conopsea
382 gółka wonna Gymnadenia odoratissima
383 kręczynka jesienna (1) (2) Spiranthes spiralis
384 kruszczyk - wszystkie gatunki Epipactis spp.
385 kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata
386 kukułka (storczyk) - wszystkie gatunki (2) Dactylorhiza spp.
387 lipiennik Loesela (1) (2) Liparis loeselii
388 listera jajowata Listera ovata
389 listera sercowata Listera cordata
390 miodokwiat krzyżowy (1) Herminium monorchis
391 obuwik pospolity (1) (2) Cypripedium calceolus
392 ozorka zielona (2) Coeloglossum viride
393 podkolan biały Platanthera bifolia
394 podkolan zielonawy Platanthera chlorantha
395 potrostek alpejski Chamorchis alpina
396 storczyca kulista (2) Traunsteinera globosa
397 storczyk - wszystkie gatunki (2) Orchis spp.
398 storzan bezlistny Epipogium aphyllum
399 tajęża jednostronna Goodyera repens
400 wątlik błotny Hammarbya paludosa
401 wyblin jednolistny Malaxis monophyllos
402 żłobik koralowy Corallorhiza trifida
trawy Poaceae
403 kostrzewa ametystowa Festuca amethystina
404 ostnica - wszystkie gatunki (2) Stipa spp.
405 perłówka siedmiogrodzka Melica transsylvanica
406 wiechlina (wyklina) granitowa Poa granitica
407 koleantus delikatny Coleanthus subtilis
turzycowate Cyperaceae
408 kłoć wiechowata Cladium mariscus
409 marzyca czarniawa Schoenus nigricans
410 marzyca ruda Schoenus ferrugineus
411 ponikło kraińskie Eleocharis carniolica
412 ponikło wielołodygowe Eleocharis multicaulis
413 przygiełka brunatna Rhynchospora fusca
414 turzyca bagienna Carex limosa
415 turzyca Davalla (2) Carex davalliana
416 turzyca delikatna Carex supina
417 turzyca patagońska Carex magellanica
418 turzyca pchla (2) Carex pulicaris
419 turzyca rozsunięta Carex divulsa
420 turzyca strunowa Carex chordorrhiza
421 turzyca życicowa Carex loliacea
422 turzyca żytowata (2) Carex secalina
423 wełnianeczka alpejska Baeothryon alpinum
424 wełnianeczka darniowa Baeothryon caespitosum
425 wełnianka delikatna (1) Eriophorum gracile
żabieńcowate Alismataceae
426 elisma wodna (1) Luronium natans
427 kaldesia dziewięciornikowata (1) (2) Caldesia parnassifolia
zosterowate Zosteraceae
428 zostera morska Zostera marina
Objaśnienia:

* Gatunki roślin zostały pogrupowane w wyższe jednostki systematyczne, które wyróżniono następująco:

- wielkimi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy GROMAD,

- małymi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy rodzin.

Nazwy łacińskie gatunków, rodzin i gromad wyróżniono dodatkowo czcionką pochyłą.

(1) - gatunki, dla których nie stosuje się określonych w § 7 rozporządzenia odstępstw od zakazów.

(2) - gatunki wymagające ochrony czynnej.

** Brak nazwy polskiej.

ZAŁĄCZNIK Nr  2

GATUNKI DZIKO WYSTĘPUJĄCYCH ROŚLIN OBJĘTYCH OCHRONĄ CZĘŚCIOWĄ*

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska
KRASNOROSTY RHODOPHYTA
rozróżkowate Ceramiaceae
1 ** Ceramium circinatum
2 ** Ceramium diaphanum
3 ** Ceramium rubrum
4 ** Ceramium tenuicorne
WĄTROBOWCE MARCHANTIOPHYTA
łuskolistowate Lepidoziaceae
5 biczyca trójwrębna Bazzania trilobata
piórkowcowate Trichocoleaceae
6 piórkowiec kutnerowaty Trichocolea tomentella
rzęsiakowate Ptilidiaceae
7 rzęsiak pospolity Ptilidium ciliare
skosatkowate Plagiochilaceae
8 skosatka zanokcicowata Plagiochila asplenioides
MCHY BRYOPHYTA
bielistkowate Leucobryaceae
9 bielistka siwa Leucobryum glaucum
10 bielistka jałowcowata Leucobryum juniperoideum
drabikowate Climaciaceae
11 drabik drzewkowaty Climacium dendroides
gajnikowate Hylocomiaceae
12 fałdownik nastroszony Rhytidiadelphus squarrosus
13 fałdownik szeleszczący Rhytidiadelphus triquetrus
14 gajnik lśniący Hylocomium splendens
15 rokietnik pospolity Pleurozium schreberi
krótkoszowate Brachytheciaceae
16 brodawkowiec czysty Pseudoscleropodium purum
17 dzióbkowiec bruzdowany Eurhynchium striatum
18 dzióbkowiec Zetterstedta Eurhynchium angustirete
krzywoszyjowate Amblystegiaceae
19 limprichtia długokończysta Limprichtia revolvens
20 limprichtia pośrednia Limprichtia cossonii
płonnikowate Polytrichaceae
21 płonnik cienki Polytrichum strictum
22 płonnik pospolity Polytrichum commune
próchniczkowate Aulacomniaceae
23 próchniczek błotny Aulacomnium palustre
rokietowate Hypnaceae
24 mokradłoszka zaostrzona Calliergonella cuspidata
25 piórosz pierzasty Ptilium crista-castrensis
26 płaszczeniec marszczony Buckiella undulata
torfowcowate Sphagnaceae
27 torfowiec kończysty Sphagnum fallax
28 torfowiec nastroszony Sphagnum squarrosum
tujowcowate Thuidiaceae
29 jodłówka pospolita Abietinella abietina
30 tujowiec - wszystkie gatunki Thuidium spp.
widłozębowate Dicranaceae
31 widłoząb kędzierzawy Dicranum polysetum
32 widłoząb miotłowy Dicranum scoparium
DWULIŚCIENNE MAGNOLIOPSIDA
araliowate Araliaceae
33 bluszcz pospolity Hedera helix
bobrkowate Menyanthaceae
34 bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata
grzybieniowate Nymphaeaceae
35 grążel żółty Nuphar lutea
36 grzybienie białe Nymphaea alba
kokornakowate Aristolochiaceae
37 kopytnik pospolity Asarum europaeum
marzanowate Rubiaceae
38 przytulia (marzanka) wonna Galium odoratum
motylkowate Fabaceae
39 wilżyna - wszystkie gatunki Ononis spp.
pierwiosnkowate Primulaceae
40 pierwiosnek (pierwiosnka) lekarski Primula veris
41 pierwiosnek (pierwiosnka) wyniosły Primula elatior
przewiertniowate Caprifoliaceae
42 kalina koralowa Viburnum opulus
skalnicowate Saxifragaceae
43 porzeczka czarna Ribes nigrum
szakłakowate Rhamnaceae
44 kruszyna pospolita Frangula alnus
toinowate Apocynaceae
45 barwinek pospolity Vinca minor
złożone Asteraceae
46 kocanki piaskowe Helichrysum arenarium
JEDNOLIŚCIENNE LILIOPSIDA
liliowate Liliaceae
47 czosnek niedźwiedzi Allium ursinum
48 konwalia majowa Convallaria majalis
trawy Poaceae
49 turówka leśna Hierochloë australis
50 turówka wonna Hierochloë odorata
turzycowate Cyperaceae
51 turzyca piaskowa Carex arenaria
Objaśnienia:

* Gatunki roślin zostały pogrupowane w wyższe jednostki systematyczne, które wyróżniono następująco:

- wielkimi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy GROMAD,

- małymi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy rodzin.

Nazwy łacińskie gatunków, rodzin i gromad wyróżniono dodatkowo czcionką pochyłą.

** Brak nazwy polskiej.

ZAŁĄCZNIK Nr  3

GATUNKI DZIKO WYSTĘPUJĄCYCH ROŚLIN OBJĘTYCH OCHRONĄ CZĘŚCIOWĄ, KTÓRE MOGĄ BYĆ POZYSKIWANE, ORAZ SPOSOBY ICH POZYSKIWANIA*

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Sposób pozyskiwania
MCHY BRYOPHYTA
gajnikowate Hylocomiaceae
1 fałdownik nastroszony Rhytidiadelphus squarrosus ręczny zbiór darni
2 rokietnik pospolity Pleurozium schreberi ręczny zbiór darni
krótkoszowate Brachytheciaceae
3 brodawkowiec czysty Pseudoscleropodium purum ręczny zbiór darni
torfowcowate Sphagnaceae
4 torfowiec kończysty Sphagnum fallax ręczny zbiór darni
widłozębowate Dicranaceae
5 widłoząb kędzierzawy Dicranum polysetum ręczny zbiór darni
6 widłoząb miotłowy Dicranum scoparium ręczny zbiór darni
DWULIŚCIENNE MAGNOLIOPSIDA
bobrkowate Menyanthaceae
7 bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata ścinanie ziela narzędziami ręcznymi
kokornakowate Aristolochiaceae
8 kopytnik pospolity Asarum europaeum ręczny zbiór ziela
marzanowate Rubiaceae
9 przytulia (marzanka) wonna Galium odoratum ścinanie ziela narzędziami ręcznymi
skalnicowate Saxifragaceae
10 porzeczka czarna Ribes nigrum ręczny zbiór liści
szakłakowate Rhamnaceae
11 kruszyna pospolita Frangula alnus zdzieranie kory ze ściętych pędów
złożone Asteraceae
12 kocanki piaskowe Helichrysum arenarium ścinanie i zrywanie pędów kwiatostanowych
JEDNOLIŚCIENNE LILIOPSIDA
liliowate Liliaceae
13 konwalia majowa Convallaria majalis ręczny zbiór kwiatostanów
trawy Poaceae
14 turówka leśna Hierochloë australis ścinanie ziela narzędziami ręcznymi
Objaśnienia:

* Gatunki roślin zostały pogrupowane w wyższe jednostki systematyczne, które wyróżniono następująco:

- wielkimi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy GROMAD,

- małymi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy rodzin.

Nazwy łacińskie gatunków, rodzin i gromad wyróżniono dodatkowo czcionką pochyłą.

ZAŁĄCZNIK Nr  4

GATUNKI DZIKO WYSTĘPUJĄCYCH ROŚLIN WYMAGAJĄCYCH USTALENIA STREF OCHRONY ICH OSTOI LUB STANOWISK*

Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Wielkość strefy ochrony
PAPROTNIKI PTERIDOPHYTA
poryblinowate Isoëtaceae
1 poryblin kolczasty Isoëtes echinospora cały zbiornik wodny, w którym występuje
zanokcicowate Aspleniaceae
2 zanokcica ciemna Asplenium adulterinum w promieniu 30 m od granic stanowiska
3 zanokcica klinowata Asplenium cuneifolium w promieniu 30 m od granic stanowiska
4 zanokcica serpentynowa Asplenium adiantum-nigrum w promieniu 30 m od granic stanowiska
** Hymenophyllaceae
5 włosocień cienisty Trichomanes speciosum w promieniu 100 m od granic stanowiska
DWULIŚCIENNE MAGNOLIOPSIDA
rosiczkowate Droseraceae
6 aldrowanda pęcherzykowata Aldrovanda vesiculosa cały zbiornik wodny, w którym występuje
JEDNOLIŚCIENNE LILIOPSIDA
liliowate Liliaceae
7 ciemiężyca czarna Veratrum nigrum w promieniu 50 m od granic stanowiska
storczykowate Orchidaceae
8 kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata w promieniu 100 m od granic stanowiska
9 miodokwiat krzyżowy Herminium monorchis całe torfowisko, na którym występuje
żabieńcowate Alismataceae
10 elisma wodna Luronium natans cały zbiornik wodny, w którym występuje
Objaśnienia:

* Gatunki roślin zostały pogrupowane w wyższe jednostki systematyczne, które wyróżniono następująco:

- wielkimi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy GROMAD,

- małymi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy rodzin.

Nazwy łacińskie gatunków, rodzin i gromad wyróżniono dodatkowo czcionką pochyłą.

** Brak nazwy polskiej.

Zmiany w prawie

Małżonkowie zapłacą za 2023 rok niższy ryczałt od najmu

Najem prywatny za 2023 rok rozlicza się według nowych zasad. Jedyną formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, według stawek 8,5 i 12,5 proc. Z kolei małżonkowie wynajmujący wspólną nieruchomość zapłacą stawkę 12,5 proc. dopiero po przekroczeniu progu 200 tys. zł, zamiast 100 tys. zł. Taka zmiana weszła w życie w połowie 2023 r., ale ma zastosowanie do przychodów uzyskanych za cały 2023 r.

Monika Pogroszewska 27.03.2024
Ratownik medyczny wykona USG i zrobi test na COVID

Mimo krytycznych uwag Naczelnej Rady Lekarskiej, Ministerstwo Zdrowia zmieniło rozporządzenie regulujące uprawnienia ratowników medycznych. Już wkrótce, po ukończeniu odpowiedniego kursu będą mogli wykonywać USG, przywrócono im też możliwość wykonywania testów na obecność wirusów, którą mieli w pandemii, a do listy leków, które mogą zaordynować, dodano trzy nowe preparaty. Większość zmian wejdzie w życie pod koniec marca.

Agnieszka Matłacz 12.03.2024
Jak zgłosić zamiar głosowania korespondencyjnego w wyborach samorządowych

Nie wszyscy wyborcy będą mogli udać się osobiście 7 kwietnia, aby oddać głos w obwodowych komisjach wyborczych. Dla nich ustawodawca wprowadził instytucję głosowania korespondencyjnego jako jednej z tzw. alternatywnych procedur głosowania. Przypominamy zasady, terminy i procedurę tego udogodnienia dla wyborców z niepełnosprawnością, seniorów i osób w obowiązkowej kwarantannie.

Artur Pytel 09.03.2024
Tabletka "dzień po" bez recepty - Sejm uchwalił nowelizację

Bez recepty dostępny będzie jeden z hormonalnych środków antykoncepcyjnych (octan uliprystalu) - zakłada uchwalona w czwartek nowelizacja prawa farmaceutycznego. Wiek, od którego tabletka będzie dostępna bez recepty ma być określony w rozporządzeniu. Ministerstwo Zdrowia stoi na stanowisku, że powinno to być 15 lat. Wątpliwości w tej kwestii miała Kancelaria Prezydenta.

Katarzyna Nocuń 22.02.2024
Data 30 kwietnia dla wnioskodawcy dodatku osłonowego może być pułapką

Choć ustawa o dodatku osłonowym wskazuje, że wnioski można składać do 30 kwietnia 2024 r., to dla wielu mieszkańców termin ten może okazać się pułapką. Datą złożenia wniosku jest bowiem data jego wpływu do organu. Rząd uznał jednak, że nie ma potrzeby doprecyzowania tej kwestii. A już podczas rozpoznawania poprzednich wniosków, właśnie z tego powodu wielu mieszkańców zostało pozbawionych świadczeń.

Robert Horbaczewski 21.02.2024
Standardy ochrony dzieci. Placówki medyczne mają pół roku

Lekarz czy pielęgniarka nie będą mogli się tłumaczyć, że nie wiedzieli komu zgłosić podejrzenie przemocy wobec dziecka. Placówki medyczne obowiązkowo muszą opracować standardy postępowania w takich sytuacjach. Przepisy, które je do tego obligują wchodzą właśnie w życie, choć dają jeszcze pół roku na przygotowania. Brak standardów będzie zagrożony grzywną. Kar nie przewidziano natomiast za ich nieprzestrzeganie.

Katarzyna Nocuń 14.02.2024