Newsletter
 
 
united kingdom
ukraine
poland
Prawo.pl
  1. Akty Prawne
  2. Dziennik Ustaw
  3. Dz.U.2004.37.332

Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać ciepłomierze do wody i ich elementy.

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ1)
z dnia 13 lutego 2004 r.
w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać ciepłomierze do wody i ich elementy

Na podstawie art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje:

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§  1.
Rozporządzenie określa wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać:
1)
ciepłomierze do wody, zwane dalej "ciepłomierzami";
2)
następujące elementy ciepłomierzy do wody:
a)
przeliczniki wskazujące,
b)
pary czujników temperatury,
c)
przetworniki przepływu

- zwane dalej "elementami".

§  2.
Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:
1)
ciepłomierz - przyrząd pomiarowy służący do pomiaru ciepła oddanego przez przepływającą wodę, będącą ciekłym nośnikiem ciepła w obiegu wymiany ciepła;
2)
przelicznik wskazujący - przyrząd pomiarowy odbierający sygnały pary czujników temperatury i przetwornika przepływu, przetwarzający je oraz obliczający i wskazujący wartość liczbową ciepła przekazanego w obiegu wymiany ciepła;
3)
para czujników temperatury - przyrząd pomiarowy wytwarzający sygnały wyjściowe, będące funkcją temperatury nośnika ciepła na wejściu i na wyjściu obiegu wymiany ciepła;
4)
przetwornik przepływu - przyrząd pomiarowy wytwarzający sygnał wyjściowy, będący funkcją objętości, masy, strumienia objętości lub strumienia masy nośnika ciepła, mierzonych na wejściu lub na wyjściu obiegu wymiany ciepła;
5)
górna granica zakresu temperatury tmax - największą wartość temperatury nośnika ciepła, przy której ciepłomierz i jego element może działać bez przekroczenia błędów granicznych dopuszczalnych;
6)
dolna granica zakresu temperatury tmin - najmniejszą wartość temperatury nośnika ciepła, przy której ciepłomierz i jego element może działać bez przekroczenia błędów granicznych dopuszczalnych;
7)
różnica temperatury Δt - różnicę temperatury nośnika ciepła na wejściu obiegu wymiany ciepła i temperatury nośnika ciepła na wyjściu obiegu wymiany ciepła;
8)
minimalna różnica temperatury Δtmin - najmniejszą wartość różnicy temperatury, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;
9)
maksymalna różnica temperatury Δtmax - największą wartość różnicy temperatury występującą przy maksymalnej mocy cieplnej, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;
10)
przepływ q - strumień objętości lub strumień masy nośnika ciepła;
11)
przepływ minimalny qi - najmniejszą wartość przepływu, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;
12)
przepływ nominalny qp - największą wartość przepływu, dopuszczalną podczas działania ciągłego, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;
13)
przepływ maksymalny qs - największą wartość przepływu, dopuszczalną w krótkich okresach czasu, nieprzekraczających w sumie 1 godziny na dobę i 200 godzin rocznie, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;
14)
maksymalna moc cieplna Ps - największą wartość mocy cieplnej, przy której błędy ciepłomierza nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych.

Rozdział  2

Wymagania metrologiczne w zakresie konstrukcji, materiałów i wykonania ciepłomierzy oraz ich elementów

§  3.
W zależności od konstrukcji rozróżnia się następujące rodzaje ciepłomierzy:
1)
zespolone, niemające oddzielnych elementów;
2)
składane, będące rozdzielnymi zestawami elementów;
3)
hybrydowe, będące zespołami elementów, rozdzielnymi w sposób określony przez producenta.
§  4.
1.
Ciepłomierz i przelicznik wskazujący powinien zawierać liczydło ciepła wskazujące wartość ciepła w dżulach albo watogodzinach, albo ich wielokrotnościach dziesiętnych.
2.
Nazwa lub oznaczenie jednostki miary ciepła powinny być umieszczone w taki sposób, aby wartość liczbowa wskazywana na liczydle ciepła i jednostka mogły być odczytywane jednocześnie.
3.
Cyfry wskazujące części całkowite wartości liczbowej ciepła powinny mieć te same wymiary.
4.
Cyfry wskazujące części dziesiętne wartości liczbowej ciepła powinny być:
1)
oddzielone od innych przecinkiem lub kropką;
2)
wyraźnie wyróżnione, w szczególności: ramką, wymiarami lub kolorem.
5.
Wysokość cyfr liczydła ciepła nie powinna być mniejsza niż 4 mm.
§  5.
1.
Liczydło ciepła powinno być tak skonstruowane, aby ciągła praca ciepłomierza i przelicznika wskazującego, w czasie 3.000 godzin przy maksymalnej mocy cieplnej Ps, nie powodowała powtórzenia się wskazania tego liczydła.
2.
Ciepło zmierzone przez ciepłomierz przy maksymalnej mocy cieplnej Ps, w czasie 1 godziny, powinno powodować zmianę wskazania liczydła ciepła co najmniej o wartość 1 działki elementarnej, rozumianej jako najmniejszy przyrost wskazania tego liczydła, który można odczytać bez interpolacji.
§  6.
1.
Liczydło ciepła powinno być:
1)
elektroniczne - wyświetlacz albo
2)
elektromechaniczne o konstrukcji bębenkowej, z podziałką cyfrową lub cyfrowo-kreskową, o zakresie od 0 do 9.
2.
W liczydłach ciepła elektronicznych wskazanie wartości ciepła powinno być widoczne w sposób ciągły albo powracać samoczynnie po przełączeniu wyświetlacza na inne wskazanie lub pojawiać się jako pierwsze po wywołaniu wskazania na samoczynnie wygaszonym wyświetlaczu.
3.
W liczydłach ciepła elektromechanicznych o konstrukcji bębenkowej:
1)
ostatni bębenek powinien się poruszać w sposób ciągły, w kierunku od dołu ku górze, natomiast pozostałe bębenki powinny się poruszać skokowo;
2)
zmiana wskazania bębenka powinna się dokonać całkowicie, podczas gdy następny bębenek zmienia wskazanie z "9" na "0".
§  7.
1.
Konstrukcja ciepłomierza i przelicznika wskazującego powinna uniemożliwiać zmianę wskazania liczydła ciepła przez osoby nieuprawnione.
2.
W przypadku przerwy w zasilaniu elektrycznym ostatnie wskazanie liczydła ciepła i czas jego zapisu powinny być przechowywane w pamięci ciepłomierza i przelicznika wskazującego w czasie nie krótszym niż 1 rok i dostępne po ponownym podłączeniu zasilania.
§  8.
Ciepłomierz i jego elementy powinny być tak skonstruowane i wykonane, aby możliwe było nałożenie cech zabezpieczających uniemożliwiających:
1)
dostęp do zespołów pomiarowych i elementów adiustacji - przed zamontowaniem ciepłomierza;
2)
dostęp do zasilania elektrycznego i połączeń elektrycznych między elementami ciepłomierza składanego i hybrydowego - po zamontowaniu ciepłomierza;
3)
demontaż ciepłomierza z rurociągu.
§  9.
Ciepłomierze i przeliczniki wskazujące, których parametry mające wpływ na wynik pomiaru są programowane po zamontowaniu, powinny spełniać następujące warunki:
1)
możliwość zmiany parametrów powinna być zabezpieczona kodem cyfrowym lub kluczem do zamka mechanicznego;
2)
co najmniej ostatnia operacja zmiany parametrów powinna być przechowywana w pamięci ciepłomierza lub przelicznika wskazującego;
3)
zapis w pamięci powinien zawierać wartości wprowadzonych parametrów, datę i znak identyfikujący osobę dokonującą zmiany;
4)
czas przechowywania w pamięci ostatniego zapisu nie powinien być krótszy niż 5 lat.
§  10.
W przelicznikach wskazujących, które mogą być stosowane do jednoczesnego pomiaru ciepła w kilku obiegach wymiany ciepła, przy współdziałaniu z przetwornikami przepływu i parami czujników temperatury, zamontowanymi w każdym z tych obiegów, wskazania ciepła oddanego w każdym z obiegów powinny być wyraźnie wyróżnione.
§  11.
W miejscu zamontowania ciepłomierza ruch cieplny cieczy w rurociągu za zamkniętym zaworem lub przepływ przez sprawny, zamknięty zawór, nie powinny powodować zmiany wskazania ciepłomierza.
§  12.
Ciepłomierz, przelicznik wskazujący i przetwornik przepływu powinny mieć sygnał testowy, wykorzystywany podczas sprawdzania tego przyrządu pomiarowego, będący:
1)
wskazaniem cyfrowym ciepła, objętości lub masy;
2)
wskazaniem cyfrowym, którego wartość poprawną oblicza się według wzoru podanego przez producenta;
3)
wyjściem elektrycznych impulsów o określonej wartości, wyrażonej w liczbie impulsów na jednostkę ciepła, objętości lub masy, lub
4)
wyjściem sygnału cyfrowego do dalszego przetwarzania.
§  13.
W ciepłomierzu składanym para czujników temperatury powinna:
1)
mieć charakterystykę termometryczną platynowych czujników termometrów rezystancyjnych Pt 100, Pt 500 lub Pt 1.000; czujniki temperatury o innej charakterystyce termometrycznej mogą być zastosowane jedynie w ciepłomierzach zespolonych i w ciepłomierzach hybrydowych, w których czujniki są trwale połączone z przelicznikiem wskazującym;
2)
być typu:
a)
głowicowego, z zaciskami do podłączenia elektrycznych przewodów zewnętrznych, albo
b)
bezgłowicowego, z trwale podłączonymi elektrycznymi kablami zewnętrznymi, o jednakowej dla obu czujników długości i powierzchni przekroju przewodów, które powinny być zakończone zaciskanymi, nielutowanymi końcówkami;
3)
być przeznaczona do montażu w osłonach lub bez osłon - w zależności od konstrukcji czujnika;
4)
mieć określoną przez producenta minimalną głębokość zanurzenia, rozumianą jako taka głębokość zanurzenia w cieczy termostatycznej o temperaturze (80 ± 5) °C, przy temperaturze otoczenia (25 ± 5) °C, że dalsze zanurzanie czujnika w cieczy nie powoduje wzrostu jego rezystancji o wartość większą od odpowiadającej 0,1 °C;
5)
mieć określony przez producenta czas odpowiedzi τ0,5, rozumiany jako czas potrzebny do osiągnięcia przez czujnik 50 % wartości całkowitej zmiany rezystancji, spowodowanej skokową zmianą temperatury;
6)
mieć rezystancję izolacji między obudową każdego z czujników, bez osłony, i każdym z jego przyłączy, zacisków w czujniku głowicowym lub przewodów zewnętrznych w czujniku bezgłowicowym, przy obu polaryzacjach napięcia probierczego, nie mniejszą niż:
a)
100 MΩ w temperaturze od 15 °C do 35 °C, przy wilgotności względnej od 25 % do 75 % i przy napięciu probierczym stałym 100 V,
b)
10 MΩ przy górnej granicy zakresu temperatury tmax i przy napięciu probierczym stałym 10 V.
§  14.
W parze czujników temperatury typu bezgłowicowego dla czujników:
1)
Pt 100, podłączonych dwuprzewodowo - wartość długości kabli zewnętrznych nie powinna przekraczać dla kabli o powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych wynoszącej:
a)
0,22 mm2 - 2,5 m,
b)
0,25 mm2 - 3,0 m,
c)
0,50 mm2 - 5,0 m,
d)
0,75 mm2 - 7,5 m,
e)
1,50 mm2 - 15,0 m;
2)
Pt 500, podłączonych dwuprzewodowo - wartość długości kabli zewnętrznych, w zależności od powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych, powinna być 5 razy większa od odpowiednich wartości, o których mowa w pkt 1;
3)
Pt 1.000, podłączonych dwuprzewodowo - wartość długości kabli zewnętrznych, w zależności od powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych, powinna być odpowiednio 10 razy większa od wartości, o których mowa w pkt 1;
4)
podłączonych czteroprzewodowo - wartość powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych nie powinna być mniejsza niż 0,14 mm2.
§  15.
Dla ciepłomierzy i przetworników przepływu o średnicach nominalnych DN nie większych niż 250 mm wartości przepływu nominalnego qp, w zależności od średnicy nominalnej DN ciepłomierza i przetwornika przepływu, nie powinny przekraczać następujących wartości:
1)
0,6 m3/h, 1,0 m3/h lub 1,5 m3/h dla DN 15;
2)
2,5 m3/h dla DN 20;
3)
3,5 m3/h dla DN 25;
4)
6,0 m3/h dla DN 32;
5)
10 m3/h dla DN 40;
6)
15 m3/h dla DN 50;
7)
25 m3/h dla DN 65;
8)
40 m3/h dla DN 80;
9)
60 m3/h dla DN 100;
10)
100 m3/h dla DN 125;
11)
150 m3/h dla DN 150;
12)
250 m3/h dla DN 200;
13)
400 m3/h dla DN 250.
§  16.
Dla ciepłomierzy i przetworników przepływu o średnicach nominalnych DN większych niż 250 mm wartości przepływu nominalnego qp powinny być tak dobrane, aby prędkość przepływu wody nie przekraczała 3 m/s.
§  17.
Wartość maksymalnej mocy cieplnej Ps powinna być podana przez producenta, jeżeli nie odpowiada ona różnicy temperatury Δtmax i przepływowi qs.
§  18.
Ciśnienie nominalne, będące największym nadciśnieniem nośnika ciepła w miejscu zainstalowania ciepłomierza, przy którym może on działać w sposób ciągły, nie powinno być mniejsze od 10 barów.
§  19.
Maksymalna strata ciśnienia Δpmax, będąca wartością straty ciśnienia nośnika ciepła występującą przy przepływie nominalnym qp tego nośnika przez ciepłomierz i przetwornik przepływu, nie powinna być większa od 0,25 bara.
§  20.
Zespoły ciepłomierza i jego elementu powinny być wykonane z materiałów odpornych na korozję w warunkach właściwego użytkowania i transportu, z uwzględnieniem zarówno wpływu czynników zewnętrznych, jak i wpływu nośnika ciepła.
§  21.
Obudowa ciepłomierza i jego elementu powinna zabezpieczać układy elektroniczne przed przedostaniem się nośnika ciepła oraz wody i pyłu z otoczenia.
§  22.
1.
Na ciepłomierzu zespolonym i hybrydowym powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny w szczególności:
1)
nazwa lub znak producenta;
2)
znak fabryczny;
3)
rok produkcji i numer fabryczny;
4)
wartości graniczne zakresu temperatury, oznaczonej symbolem t lub Θ i wyrażonej w °C:
a)
tmin i tmax dla ciepłomierza i przelicznika wskazującego,
b)
tmin i tmax lub tmax dla przetwornika przepływu;
5)
wartości graniczne zakresu różnicy temperatury, oznaczonej symbolem Δt lub ΔΘ i wyrażonej w K lub °C: Δtmin i Δtmax;
6)
wartości graniczne przepływu: qi, qp i qs; jeżeli qs = qp, to wartości qs nie podaje się;
7)
miejsce pomiaru objętości, masy lub przepływu nośnika ciepła; wejście obiegu wymiany ciepła powinno się oznaczać wyrazem "zasilanie", a wyjście obiegu wymiany ciepła - wyrazem "powrót";
8)
wartość ciśnienia nominalnego, jeżeli jest ona większa niż 10 barów;
9)
oznaczenie kierunku przepływu nośnika ciepła w postaci strzałki.
2.
Na przeliczniku wskazującym powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny w szczególności oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7, oraz:
1)
wartości graniczne zakresu temperatury, oznaczonej symbolem t lub Θ i wyrażonej w °C: tmin i tmax;
2)
rodzaj czujników temperatury: Pt 100, Pt 500 lub Pt 1.000;
3)
charakterystyka wyjścia przetwornika przepływu, rozumiana jako zależność sygnału wyjściowego przetwornika przepływu od objętości, masy, strumienia objętości lub strumienia masy nośnika ciepła.
3.
Na obu czujnikach wchodzących w skład pary czujników temperatury powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, 5 i w ust. 2 pkt 1, oraz oznaczenia rodzaju czujników temperatury: Pt 100, Pt 500 lub Pt 1.000, jeżeli znak fabryczny nie zawiera oznaczenia rodzaju czujnika.
4.
Na przetworniku przepływu powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, 6, 8, 9 i w ust. 2 pkt 3, oraz wartości graniczne zakresu temperatury dopuszczalnej dla przetwornika przepływu, oznaczonej symbolem t lub Θ i wyrażonej w °C: tmin i tmax lub tmax.

Rozdział  3

Charakterystyki metrologiczne ciepłomierzy i ich elementów

§  23.
1.
Zakres obciążeń pomiarowych ciepłomierza określają wartości graniczne:
1)
temperatury: tmin i tmax;
2)
różnicy temperatury: Δtmin i Δtmax;
3)
przepływu: qi, qp i qs;
4)
mocy cieplnej: Ps.
2.
Zakresy obciążeń pomiarowych elementów ciepłomierza są określone następująco:
1)
dla przelicznika wskazującego - przez wartości graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4;
2)
dla pary czujników temperatury - przez wartości graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2;
3)
dla przetwornika przepływu - przez wartości graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3.
3.
Zakresy obciążeń pomiarowych ciepłomierza zespolonego i hybrydowego oraz przetwornika przepływu powinny być tak dobrane, aby były spełnione wymagania, o których mowa w ust. 13 i 17 załącznika do rozporządzenia.
4.
Zakres obciążeń pomiarowych ciepłomierza składanego i hybrydowego określa się jako część wspólną zakresów obciążeń pomiarowych jego elementów.
5.
Dolna granica zakresu temperatury tmin nie powinna być większa niż 30 °C.
6.
Górna granica zakresu temperatury tmax nie powinna być mniejsza niż 90 °C.
7.
Minimalna różnica temperatury Δtmin powinna przyjmować wartości: 3 K, 5 K lub 10 K.
8.
Stosunek maksymalnej różnicy temperatury Δtmax do minimalnej różnicy temperatury Δtmin nie powinien być mniejszy od 10.
9.
Stosunek przepływu nominalnego qp do przepływu minimalnego qi nie powinien być mniejszy od 10.
§  24.
Błędy względne procentowe oraz błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza i jego elementów oraz wzory, według których oblicza się te błędy, określa załącznik do rozporządzenia.
§  25.
1.
Dla ciepłomierzy i ich elementów, których typy zostały zatwierdzone od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., podczas legalizacji:
1)
błędy graniczne dopuszczalne względne przelicznika wskazującego ELd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury Δt, wynoszą:
a)
ELd = ± 1,5 % dla Δtmin ≤ Δt < 20 °C,
b)
ELd = ± 0,75 % dla 20 °C ≤ Δt ≤ Δtmax;
2)
błędy graniczne dopuszczalne względne pary czujników temperatury ETd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury Δt, wynoszą:
a)
ETd = ± 3,5 % dla Δtmin ≤ Δt < 10 °C,
b)
ETd = ± 2,5 % dla 10 °C ≤ Δt < 20 °C,
c)
ETd = ± 1,25 % dla 20 °C ≤ Δt ≤ Δtmax;
3)
błędy graniczne dopuszczalne względne przetwornika przepływu EPd, wyrażone w procentach, w zależności od przepływu q, wynoszą:
a)
EPd = ± 5 % dla qmin ≤ q < qt, gdzie qmin - przepływ minimalny, rozumiany jako najmniejsza wartość przepływu, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie powinny przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych, qt - przepływ pośredni, rozumiany jako najmniejsza wartość przepływu, przy której wartość błędu EPd nie przekracza ± 3 %,
b)
EPd = ± 3 % dla qt ≤ q ≤ qmax, gdzie qmax - przepływ maksymalny, rozumiany jako największa wartość przepływu, dopuszczalna w krótkich okresach czasu (nieprzekraczających w sumie 1 godziny na dobę i 200 godzin rocznie), przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie powinny przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;
4)
błąd graniczny dopuszczalny bezwzględny pojedynczego czujnika temperatury, wchodzącego w skład pary czujników temperatury, wynosi ± 2 °C.
2.
Błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza składanego i hybrydowego, w którym typ przynajmniej jednego z elementów został zatwierdzony od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., ustala się zgodnie z ust. 1.
3.
Wartości błędów względnych procentowych ciepłomierzy i ich elementów, których typy zostały zatwierdzone od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., wyznaczone podczas legalizacji, nie powinny przekraczać wartości odpowiednich błędów granicznych dopuszczalnych, o których mowa w ust. 1.

Rozdział  4

Przepis końcowy

§  26.
Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia.
______

1) Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej - gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 1, poz. 5).

2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 155, poz. 1286 i Nr 166, poz. 1360 oraz z 2003 r. Nr 170, poz. 1652.

ZAŁĄCZNIK

BŁĘDY WZGLĘDNE PROCENTOWE ORAZ BŁĘDY GRANICZNE DOPUSZCZALNE WZGLĘDNE CIEPŁOMIERZA I JEGO ELEMENTÓW ORAZ WZORY, WEDŁUG KTÓRYCH OBLICZA SIĘ TE BŁĘDY

1. Błąd względny procentowy ciepłomierza EQ określa się według wzoru:

Qi - Qc

EQ = -------- 100 %

Qc

gdzie: Qi - wartość wskazana ciepła,

Qc - wartość poprawna ciepła.

2. Wartość poprawna ciepła Qc wynosi:

wzór

gdzie: qm - strumień masy nośnika ciepła,

Δh - wartość różnicy entalpii właściwej nośnika ciepła w temperaturze na wejściu i w temperaturze na wyjściu obiegu wymiany ciepła, pod odpowiadającym im ciśnieniem,

τ - czas,

τ0 - czas początku pomiaru,

τ1 - czas końca pomiaru.

3. W warunkach ustalonych, w szczególności przy sprawdzaniu ciepłomierza, wartość poprawną ciepła oblicza się według wzoru:

Qc = m Δh lub Qc = k V Δt

gdzie: m - masa nośnika ciepła,

V - objętość nośnika ciepła,

Δt - różnica temperatury,

k - współczynnik cieplny, będący funkcją właściwości fizycznych nośnika ciepła, zależną od temperatury na wejściu i temperatury na wyjściu obiegu wymiany ciepła, ciśnienia nośnika ciepła oraz miejsca pomiaru objętości, masy lub przepływu nośnika ciepła; współczynnik cieplny powinien być wyznaczany według wzorów podanych w ust. 15-18.

4. Wartości błędu względnego procentowego ciepłomierza, o którym mowa w ust. 1, wyznaczone podczas zatwierdzenia typu i legalizacji, nie powinny przekraczać wartości błędów granicznych dopuszczalnych względnych ciepłomierza, o których mowa w ust. 7-8.

5. Błędy względne procentowe elementów ciepłomierza EN oblicza się według wzoru:

Xi - Xc

EN = -------- 100 %

Xc

gdzie: Xi - wartość wskazana lub zmierzona wielkości wyjściowej (sygnału będącego funkcją objętości, masy, przepływu, różnicy temperatury lub ciepła),

Xc - wartość poprawna wskazania lub wyniku pomiaru wielkości wyjściowej,

N - symbol elementu ciepłomierza, przyjmujący oznaczenia: L - przelicznik wskazujący, T - para czujników temperatury, P - przetwornik przepływu.

6. Wartości błędów względnych procentowych, o których mowa w ust. 5, wyznaczone podczas zatwierdzenia typu i legalizacji, nie powinny przekraczać wartości odpowiednich błędów granicznych dopuszczalnych względnych, o których mowa w ust. 9-12.

7. Błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza EQd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury Δt i przepływu q, oblicza się według wzoru:

EQd = ± (4 + 4 Δtmin/Δt + 0,05 qp/q)

8. Wartość EQd nie powinna przekraczać ± 10 %.

9. Błędy graniczne dopuszczalne względne przelicznika wskazującego ELd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury Δt, oblicza się według wzoru:

ELd = ± (0,5 + Δtmin/Δt)

10. Błędy graniczne dopuszczalne względne pary czujników temperatury ETd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury Δt, oblicza się według wzoru:

ETd = ± (0,5 + 3 Δtmin/Δt)

11. Błędy graniczne dopuszczalne względne przetwornika przepływu EPd, wyrażone w procentach, w zależności od przepływu q, oblicza się według wzoru:

EPd = ± (3 + 0,05 qp/q)

12. Wartość EPd nie powinna przekraczać ± 5 %.

13. Błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza składanego i hybrydowego oblicza się według wzoru:

EQd = ELd + ETd + EPd

14. Błąd graniczny dopuszczalny bezwzględny pojedynczego czujnika temperatury, wchodzącego w skład pary czujników temperatury, wynosi ± 2 °C.

15. Wartości współczynnika cieplnego k dla wody, wyrażone w MJ/(m3 • K), dla ciśnienia p = 16 bar, w zależności od wartości temperatury na wejściu obiegu wymiany ciepła t1, wyrażonej w °C, i temperatury na wyjściu obiegu wymiany ciepła t2, wyrażonej w °C, oraz miejsca montażu przetwornika przepływu, oblicza się według wzoru:

h1 - h2

k(p, t1, t2) = -----------------

1.000 v (t1 - t2)

gdzie: v - objętość właściwa wody, wyrażona w m3/kg, w temperaturze t1 lub t2, w zależności od miejsca montażu przetwornika przepływu,

h1 - entalpia właściwa wody, wyrażona w kJ/kg, w temperaturze t1,

h2 - entalpia właściwa wody, wyrażona w kJ/kg, w temperaturze t2.

16. Wartość v oblicza się według wzoru:

RT

v(π, τ) = ---- π γπ

p

gdzie:

R - stała równa 461,526 J/(kg • K),

T - temperatura bezwzględna, wyrażona w K i obliczona według wzoru: T = t + 273,15, gdzie: t = t1 w przypadku zamontowania przetwornika przepływu na wejściu obiegu wymiany ciepła (w temperaturze t1) lub t = t2 w przypadku zamontowania przetwornika przepływu na wyjściu obiegu wymiany ciepła (w temperaturze t2),

p - ciśnienie przyjęte jako stałe i równe 1,6 • 106 Pa (16 barów),

π - ciśnienie zredukowane, obliczone według wzoru: π = p/p*, gdzie p* = 16,53 • 106 Pa,

τ - temperatura zredukowana, obliczona według wzoru: τ = T*/T, gdzie T* = 1.386 K,

γπ - współczynnik obliczony według wzoru:

wzór

gdzie:

ni, Ii i Ji - współczynniki, których wartości określa tabela nr 1.

17. Wartości h1 i h2 w temperaturach, odpowiednio, t1 i t2, oblicza się według wzoru:

h (π, τ) = 0,001 RT τ γτ

gdzie:

R, T, π i τ - parametry zdefiniowane w ust. 16, z tym że do obliczenia wartości h1 przyjmuje się, iż T = t1 + 273,15, a do obliczenia wartości h2 - iż T = t2 + 273,15,

γτ - współczynnik obliczony według wzoru:

wzór

gdzie:

ni, Ii i Ji - współczynniki, których wartości określa tabela nr 1.

18. Wartości temperatury T i ciśnienia p powinny spełniać następujące warunki:

273,15 K ≤ T ≤ 623,15 K,

ps(T) ≤ p ≤ 100 MPa, gdzie ps(T) - ciśnienie nasycenia pary wodnej w temperaturze T.

19. Wartości odniesienia k, h1, h2 i v dla p = 16 bar, t1 = 70 °C i t2 = 30 °C, w zależności od temperatury w miejscu montażu przetwornika przepływu, określa tabela nr 2.

Tabela nr 1. Współczynniki i wykładniki równań definiujących współczynniki γπ i γτ

i Ii Ji ni i Ii Ji ni
1 0 -2 0,146 329 712 131 67 18 2 3 -0,441 418 453 308 46 • 10-5
2 0 -1 -0,845 481 871 691 14 19 2 17 -0,726 949 962 975 94 • 10-15
3 0 0 -0,375 636 036 720 40 • 101 20 3 -4 -0,316 796 448 450 54 • 10-4
4 0 1 0,338 551 691 683 85 • 101 21 3 0 -0,282 707 979 853 12 • 10-5
5 0 2 -0,957 919 633 878 72 22 3 6 -0,852 051 281 201 03 • 10-9
6 0 3 0,157 720 385 132 28 23 4 -5 -0,224 252 819 080 00 • 10-5
7 0 4 -0,166 164 171 995 01 • 10-1 24 4 -2 -0,651 712 228 956 01 • 10-6
8 0 5 0,812 146 299 835 68 • 10-3 25 4 10 -0,143 417 299 379 24 • 10-12
9 1 -9 0,283 190 801 238 04 • 10-3 26 5 -8 -0,405 169 968 601 17 • 10-6
10 1 -7 -0,607 063 015 658 74 • 10-3 27 8 -11 -0,127 343 017 416 41 • 10-8
11 1 -1 -0,189 900 682 184 19 • 10-1 28 8 -6 -0,174 248 712 306 34 • 10-9
12 1 0 -0,325 297 487 705 05 • 10-1 29 21 -29 -0,687 621 312 955 31 • 10-18
13 1 1 -0,218 417 171 754 14 • 10-1 30 23 -31 0,144 783 078 285 21 • 10-19
14 1 3 -0,528 383 579 699 30 • 10-4 31 29 -38 0,263 357 816 627 95 • 10-22
15 2 -3 -0,471 843 210 732 67 • 10-3 32 30 -39 -0,119 476 226 400 71 • 10-22
16 2 0 -0,300 017 807 930 26 • 10-3 33 31 -40 0,182 280 945 814 04 • 10-23
17 2 1 0,476 613 939 069 87 • 10-4 34 32 -41 -0,935 370 872 924 58 • 10-25

Tabela nr 2. Wartości odniesienia k, h i v dla p = 16 bar, t1 = 70 °C i t2 = 30 °C, w zależności od miejsca montażu przetwornika przepływu

Symbol wielkości Jednostka Przetwornik przepływu zamontowany w temperaturze t1 Przetwornik przepływu zamontowany w temperaturze t2
k MJ/(m3 • K) 4,0874 4,1621
h1 kJ/kg 0,294301 • 103 0,294301 • 103
h2 kJ/kg 0,127200 • 103 0,127200 • 103
v m3/kg 0,102204 • 10-2 0,100370 • 10-2

Zmiany w prawie

Rząd chce zmieniać obowiązujące regulacje dotyczące czynników rakotwórczych i mutagenów
Rząd chce zmieniać obowiązujące regulacje dotyczące czynników rakotwórczych i mutagenów

Rząd przyjął we wtorek projekt zmian w Kodeksie pracy, którego celem jest nowelizacja art. 222, by dostosować polskie prawo do przepisów unijnych. Chodzi o dodanie czynników reprotoksycznych do obecnie obwiązujących regulacji dotyczących czynników rakotwórczych i mutagenów. Nowela upoważnienia ustawowego pozwoli na zmianę wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy.

Grażyna J. Leśniak 16.04.2024
Bez kary za brak lekarza w karetce do końca tego roku
Bez kary za brak lekarza w karetce do końca tego roku

W ponad połowie specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego brakuje lekarzy. Ministerstwo Zdrowia wydłuża więc po raz kolejny czas, kiedy Narodowy Fundusz Zdrowia nie będzie pobierał kar umownych w przypadku niezapewnienia lekarza w zespołach ratownictwa. Pierwotnie termin wyznaczony był na koniec czerwca tego roku.

Beata Dązbłaż 10.04.2024
Będzie zmiana ustawy o rzemiośle zgodna z oczekiwaniami środowiska
Będzie zmiana ustawy o rzemiośle zgodna z oczekiwaniami środowiska

Rozszerzenie katalogu prawnie dopuszczalnej formy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie rzemiosła, zmiana definicji rzemiosła, dopuszczenie wykorzystywania przez przedsiębiorców, niezależnie od formy prowadzenia przez nich działalności, wszystkich kwalifikacji zawodowych w rzemiośle, wymienionych w ustawie - to tylko niektóre zmiany w ustawie o rzemiośle, jakie zamierza wprowadzić Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Grażyna J. Leśniak 08.04.2024
Tabletki "dzień po" bez recepty nie będzie. Jest weto prezydenta
Tabletki "dzień po" bez recepty nie będzie. Jest weto prezydenta

Dostępność bez recepty jednego z hormonalnych środków antykoncepcyjnych (octan uliprystalu) - takie rozwiązanie zakładała zawetowana w piątek przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizacja prawa farmaceutycznego. Wiek, od którego tzw. tabletka "dzień po" byłaby dostępna bez recepty miał być określony w rozporządzeniu. Ministerstwo Zdrowia stało na stanowisku, że powinno to być 15 lat. Wątpliwości w tej kwestii miała Kancelaria Prezydenta.

Katarzyna Nocuń 29.03.2024
Małżonkowie zapłacą za 2023 rok niższy ryczałt od najmu
Małżonkowie zapłacą za 2023 rok niższy ryczałt od najmu

Najem prywatny za 2023 rok rozlicza się według nowych zasad. Jedyną formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, według stawek 8,5 i 12,5 proc. Z kolei małżonkowie wynajmujący wspólną nieruchomość zapłacą stawkę 12,5 proc. dopiero po przekroczeniu progu 200 tys. zł, zamiast 100 tys. zł. Taka zmiana weszła w życie w połowie 2023 r., ale ma zastosowanie do przychodów uzyskanych za cały 2023 r.

Monika Pogroszewska 27.03.2024
Ratownik medyczny wykona USG i zrobi test na COVID
Ratownik medyczny wykona USG i zrobi test na COVID

Mimo krytycznych uwag Naczelnej Rady Lekarskiej, Ministerstwo Zdrowia zmieniło rozporządzenie regulujące uprawnienia ratowników medycznych. Już wkrótce, po ukończeniu odpowiedniego kursu będą mogli wykonywać USG, przywrócono im też możliwość wykonywania testów na obecność wirusów, którą mieli w pandemii, a do listy leków, które mogą zaordynować, dodano trzy nowe preparaty. Większość zmian wejdzie w życie pod koniec marca.

Agnieszka Matłacz 12.03.2024
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.2004.37.332
Rodzaj: Rozporządzenie
Tytuł: Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać ciepłomierze do wody i ich elementy.
Data aktu: 13/02/2004
Data ogłoszenia: 09/03/2004
Data wejścia w życie: 17/03/2004