"§ 3. Wartości, o których mowa w § 1 ust. 2, określają najwyższe dopuszczalne natężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia ustalone jako poziomy ekspozycji odpowiednio do właściwości poszczególnych czynników, których oddziaływanie na pracownika w okresie jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.";

"D. Promieniowanie optyczne

1. Promieniowanie nielaserowe

1.1. Maksymalna dopuszczalna ekspozycja (MDE) - poziom promieniowania, na który w normalnych warunkach pracy mogą być eksponowane osoby bez doznawania szkodliwych skutków dla zdrowia; wartości MDE wyrażane są wielkościami wymienionymi w pkt 1.4.

1.2. Wartości MDE zależą od:

a) długości fali promieniowania,

b) czasu trwania ekspozycji,

c) rodzaju narażonego narządu (oko lub skóra),

d) kąta widzenia źródła promieniowania (w przypadku MDE dla oka i promieniowania z zakresu 300-1400 nm).

1.3. Wartości MDE na nielaserowe promieniowanie optyczne określa tabela 4.

1.4. Wielkości przyjęte do określania wartości MDE:

H_s - skuteczne napromienienie (dla oka i skóry w zakresie długości fali 180-400 nm);

H_UVA - napromienienie (dla oka w zakresie długości fali 315-400 nm);

L_B - skuteczna luminancja energetyczna (dla oka w zakresie długości fali 300-700 nm);

E_B - skuteczne natężenie napromienienia (dla oka w zakresie długości fali 300-700 nm);

L_R - skuteczna luminancja energetyczna (dla oka w zakresie długości fali 380-1400 nm);

E_IR - natężenie napromienienia (dla oka w zakresie długości fali 780-3000 nm);

H_skóra - napromienienie (dla skóry w zakresie długości fali 380-3000 nm).

Definicje wyżej wymienionych pojęć oraz wzory przeliczeniowe wielkości występujących w tabeli 4 określają przepisy w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne.

1.5. Określenie czasu trwania ekspozycji:

a) w przypadku zagrożenia fotochemicznego (lp. 1-6 w tabeli 4) należy określić całkowity czas ekspozycji w ciągu zmiany roboczej, bez względu na długość jej trwania,

b) w przypadku zagrożenia termicznego (lp. 7-15 w tabeli 4) należy określić czas jednorazowej ekspozycji.

Definicje pojęć i metody wyznaczania czasu trwania ekspozycji określają Polskie Normy PN-T-05687 lub PN-T-06589.

Tabela 4. Wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (MDE) na nielaserowe promieniowanie optyczne

Lp.	Długość fali λ[nm]	Wartości MDE	Czas ekspozycji do wyznaczania wartości MDE t[s]	Kąt widzenia α[mrad] albo współcz. Cα [bezwymiarowy]	Narząd	Rozpatrywane zagrożenie
1	180÷400 (UVA, UVB i UVC)	Hs = 30 [J m-2]	całkowity czas ekspozycji	-	Oko (rogówka, spojówka, soczewka) Skóra	Oddziaływanie fotochemiczne
2	315 ÷ 400 (UVA)	HUVA = 104 [J m-2]		-	Oko (soczewka)
3	300÷700 (Światło niebieskie)1)		dla t ≤ 10 000 t - całkowity czas ekspozycji	α ≥ 11	Oko (siatkówka)
4		LB = 100 [W m-2 sr-1]	dla t > 10 000 t - całkowity czas ekspozycji
5			dla t ≤ 10 000 t - całkowity czas ekspozycji	α < 112)
6		EB = 0,01 [W m-2]	dla t > 10 000 t - całkowity czas ekspozycji
7	380÷1 400 (VIS i IRA)		dla t > 10 t - jednorazowy czas ekspozycji		Oko (siatkówka)	Oddziaływanie termiczne
8			dla 10-6 ≤ t ≤ 10 t - jednorazowy czas ekspozycji	Cα = 1,7 dla α ≤ 1,7 Cα = α dla 1,7 ≤ α 100 Cα = 100 dla α > 100
9			dla t < 10-6 t - jednorazowy czas ekspozycji
10	780÷1 400 (IRA)		dla t > 10 s t - jednorazowy czas ekspozycji	Cα = 11 dla α ≤ 11 Cα = α dla 11 ≤ α ≤ 100 Cα = 100 dla α > 100 (pomiarowe pole widzenia: 11 mrad)3)
11			dla 10-6 ≤ t ≤ 10 t - jednorazowy czas ekspozycji
12			dla t < 10-6 t - jednorazowy czas ekspozycji
13	780÷3 000 (IRA i IRB)	EIR = 18 000 t-075[W m-2]	dla t ≤ 1 000 t - jednorazowy czas ekspozycji	-	Oko (rogówka, soczewka)
14		EIR = 100[W m-2]	dla t > 1 000 t - jednorazowy czas ekspozycji
15	380÷3 000 (VIS, IRA i IRB)	Hskóra = 20 000 t025 [J m-2]	dla t < 10 t - jednorazowy czas ekspozycji	-	Skóra

¹⁾ Zakres od 300 do 700 nm obejmuje część promieniowania UVB, całe promieniowanie UVA i większość promieniowania widzialnego, jednakże związane z nim zagrożenie określa się powszechnie mianem zagrożenia "światłem niebieskim". Światło niebieskie w wąskim znaczeniu obejmuje jedynie zakres w przybliżeniu od 400 do 490 nm.

²⁾ W odniesieniu do stałej obserwacji bardzo małych źródeł, których kąt widzenia < 11 mrad, można przekształcić skuteczną luminancję energetyczną L_B na skuteczne natężenie napromienienia E_B. Zwykle dotyczy to jedynie sytuacji stosowania narzędzi okulistycznych lub unieruchomienia oka podczas znieczulenia. Maksymalny "czas patrzenia" oblicza się za pomocą wzoru: t_max = 100/EB, gdzie EB wyrażone jest w W m^-2. Ze względu na ruch oczu podczas wykonywania zwykłych zadań wzrokowych wartość ta nie przekracza 100 s.

³⁾ Pomiarowe pole widzenia - kąt przestrzenny widziany przez detektor (kąt odbioru), taki jak radiometr/spektroradiometr, z którego detektor odbiera promieniowanie, wyrażany w steradianach [sr], którego nie należy mylić z kątem widzenia α (rozmiarem kątowym źródła obserwowalnego). Do opisu kąta przestrzennego pola widzenia o symetrii kołowej stosuje się nieraz kąt płaski [mrad].

2. Promieniowanie laserowe

2.1. Maksymalna dopuszczalna ekspozycja (MDE) - poziom promieniowania laserowego, na który w normalnych warunkach pracy urządzenia laserowego mogą być eksponowane osoby bez doznawania szkodliwych skutków; wartości MDE wyrażane są jako natężenie napromienienia (E) albo napromienienie (H).

2.2. Wartości MDE zależą od:

a) długości fali promieniowania laserowego,

b) czasu trwania ekspozycji lub impulsu,

c) rodzaju narażonego narządu (oko, skóra),

d) kąta widzenia źródła promieniowania (w przypadku MDE dla oka i promieniowania z zakresu 400-1400 nm).

2.3. Wartości MDE dla:

a) oka i skóry na promieniowanie laserowe z zakresu 180-400 nm określa tabela 5,

b) oka na promieniowanie laserowe z zakresu 400-1400 nm dla czasów trwania ekspozycji < 10 s określa tabela 6,

c) oka na promieniowanie laserowe z zakresu 400-1400 nm dla czasów trwania ekspozycji ≥ 10 s określa tabela 7,

d) skóry na promieniowanie laserowe z zakresu 400-1400 nm określa tabela 8,

e) oka i skóry na promieniowanie laserowe z zakresu 1400-10⁶ nm określa tabela 9.

2.4. Jeżeli dla danej długości fali promieniowania laserowego istnieje więcej niż jedna wartość MDE, stosuje się wartość bardziej restrykcyjną.

2.5. Określenie czasu trwania ekspozycji. W zależności od analizowanego zagrożenia i trybu pracy lasera jest to: czas trwania impulsu, czas jednorazowej ekspozycji (dla zagrożenia termicznego) lub całkowity czas ekspozycji w ciągu zmiany roboczej (dla zagrożenia fotochemicznego).

2.6. Mierzone wartości napromienienia lub natężenia napromienienia powinny być uśredniane w kołowej aperturze ograniczającej zgodnie z aperturami ograniczającymi określonymi w tabeli 10. Definicje pojęć i metody pomiaru określają odpowiednie Polskie Normy.

2.7. Wartości stosowanych współczynników korekcyjnych i innych parametrów obliczeniowych określa tabela 11.

2.8. W przypadku źródeł laserowych emitujących promieniowanie impulsowe powtarzalne niezależnie od długości fali, należy określić wartości MDE oka i skóry dla każdego z poniższych warunków:

a) zagrożenie pojedynczym impulsem: należy określić MDE na pojedynczy impuls promieniowania (MDEpoj). Ekspozycja na dowolny pojedynczy impuls w ciągu impulsów nie może przekraczać MDEpoj o tym czasie trwania impulsu,

b) zagrożenie ciągiem impulsów w czasie trwania ekspozycji: należy określić MDE na ciąg impulsów w czasie trwania ekspozycji. Ekspozycja na dowolną grupę (lub podgrupę impulsów w ciągu impulsów) dostarczonych w czasie trwania ekspozycji nie może przekraczać MDE dla tego czasu trwania ekspozycji,

c) zagrożenie termiczne ciągiem impulsów, których oddziaływanie ma charakter addytywny:

- należy określić wartość skumulowanego termicznego współczynnika korekcyjnego C_p = N^-0,25, gdzie N oznacza liczbę impulsów w czasie trwania ekspozycji, a następnie przemnożyć przez wyznaczoną wartość MDE dla pojedynczego impulsu MDEpoj i do analizy przyjąć wartość wynikową nowego MDE_T

MDE_T = C_p · MDE_poj,

- dla danej długości fali rozpatrywanego promieniowania laserowego, gdy czas trwania pojedynczego impulsu jest krótszy od czasu T_min określonego w tabeli 12, należy do obliczeń MDE przyjąć czas trwania impulsu równy T_min, natomiast gdy czas trwania pojedynczego impulsu jest dłuższy od T_min, należy do obliczeń przyjąć rzeczywisty czas trwania impulsu.

Tabela 5. Wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (natężenia napromienienia E lub napromienienia H) oka oraz skóry na promieniowanie laserowe z zakresu 180-400 nm

grafika

¹⁾ Wartości napromienienia określone dla pojedynczych impulsów laserowych. W przypadku ciągu impulsów, z których każdy charakteryzuje się czasem trwania impulsu mniejszym od T_min (wymienione w tabeli 12), przy wyznaczaniu MDE należy dodać wartości czasów trwania impulsów, a będącą wynikiem wartość czasu należy podstawić w miejsce t we wzorze: 5,6 · 10³ t^0,25.

Tabela 6. Wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (napromienienia H) oka na promieniowanie laserowe - czas trwania ekspozycji < 10 s

Tabela 7. Wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (natężenia napromienienia E lub napromienienia H) oka na promieniowanie laserowe - czas trwania ekspozycji ≥ 10 s

¹⁾ Dla małych źródeł, których kąt widzenia wynosi co najwyżej 1,5 mrad, podwójne wartości MDE od 400 nm do 600 nm ograniczają się do termicznych wartości granicznych dla 10 s ≤ t < T₁ oraz do fotochemicznych wartości granicznych dla dłuższych czasów.

²⁾ Oficjalna granica między promieniowaniem widzialnym a podczerwonym wynosi 780 nm, jak określa CIE (Międzynarodowy Komitet Oświetleniowy). Kolumna zawierająca nazwy zakresów długości fali ma jedynie zapewnić użytkownikowi lepszy ogólny przegląd.

³⁾ Dla pomiaru wartości ekspozycji uwzględnienie γ określone jest w następujący sposób: jeżeli α (kąt widzenia źródła) > γ (stożkowy kąt ograniczający pomiarowe pole widzenia, wskazany w nawiasie w odpowiedniej kolumnie), to pomiarowe pole widzenia γ_m powinno przyjmować wartość γ. Przy użyciu większego pomiarowego pola widzenia zagrożenie byłoby przeszacowane. Jeżeli α < γ, to pomiarowe pole widzenia γ_m musi być wystarczająco duże, by całkowicie obejmować źródło, ale nie jest ograniczone w żaden inny sposób i może być większe niż γ.

Tabela 8. Wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (natężenia napromienienia E lub napromienienia H) skóry na promieniowanie laserowe z zakresu 400-1400 nm

Tabela 9. Wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (natężenia napromienienia E lub napromienienia H) oka i skóry na promieniowanie laserowe z zakresu 1400-10⁶ nm

Tabela 10. Wartości średnicy apertury ograniczającej w poszczególnych zakresach widmowych dla zagrożenia oka oraz skóry

Tabela 11. Wartości stosowanych współczynników korekcyjnych i innych parametrów obliczeniowych

gdzie:

C_A - współczynnik korekcyjny ze względu na absorpcję promieniowania w melaninie (uwzględnia zmianę wartości widmowego współczynnika absorpcji promieniowania z zakresu 400-1400 nm w melaninie) - zwiększa wartość MDE oka i skóry wraz ze wzrostem długości fali,

C_B - współczynnik korekcyjny ze względu na zagrożenie fotochemiczne siatkówki oka światłem niebieskim - zwiększa wartość MDE oka na promieniowanie z zakresu 400-700 nm. W praktyce współczynnik C_B stosowany jest w zakresie 400-600 nm,

C_C - współczynnik korekcyjny ze względu na absorpcję promieniowania z zakresu długości fal 700-1400 nm w rogówce - zwiększa wartość MDE oka na promieniowanie o długości fali powyżej 1150 nm,

C_E - współczynnik korekcyjny dla źródeł rozciągłych emitujących promieniowanie z zakresu długości fal 400-1400 nm - zwiększa wartość MDE oka dla kątów widzenia źródła promieniowania α > 1,5 mrad,

T₁ - parametr określający wartości czasów trwania ekspozycji, powyżej których MDE dla zagrożenia fotochemicznego oka jest bardziej restrykcyjne (mniejsze wartości MDE) od MDE dla zagrożenia termicznego oka, stosowany jest w zakresie długości fal 400-600 nm. Dotyczy czasów trwania ekspozycji t ≥ 10 s i punktowych źródeł promieniowania laserowego,

T₂ - parametr decydujący o wyborze MDE oka dla źródeł rozciągłych (stosowany dla zakresu długości fal 400-1400 nm) w zależności od spełnienia warunku t > T₂; w przypadku spełnienia warunku należy przy wyznaczaniu MDE korzystać z wartości czasu T₂, natomiast w przypadku niespełnienia (t ≤ T₂) należy korzystać z czasu trwania ekspozycji t,

γ- kąt płaski, zazwyczaj liczony w radianach, w obrębie którego detektor odbiera promieniowanie optyczne.

Tabela 12. Wartości czasu T_min dla poszczególnych zakresów widmowych

T_min - minimalny czas trwania impulsu przyjmowany do obliczeń.".